Casus balonlar, uydular ve uçan cisimler: Bizi yukarıdan kimler izliyor?

Petra Zivic / BBC Dünya Servisi

ABD’nin Montana eyaletinin en büyük kenti Billings’te yaşayanlar gökyüzüne bakıp, “büyük beyaz bir dairenin” fotoğraflarını çekiyorlardı.

Bunun Çin’in casusluk gayesiyle gönderdiği argüman edilen balonlar olduğunun ortaya çıkmasından günler sonra, üç uçan cisim daha ABD tarafından düşürüldü.

Ancak bu cisimlerin ne olabileceğiyle ilgili bilgiler kısıtlı ve son günlerde spekülasyonlar güzelce çoğaldı.

Sonuncusu, ABD-Kanada sonu yakınlarında, Michigan’daki Huron Gölü üzerinde düşürüldü ve Amerikalı savunma yetkilileri “sekizgen bir yapıya sahip olduğunu” söylediler.

ABD’li bir yetkili “gazlı bir tip balon” ya da “bir tıp itici güç sisteminin” 6100 metre irtifada dolaştığını ve ticari hava trafiğinde sorun yaratabileceğini belirti.

ABD Kuzey Güçleri Genel Kumandanı Glen VanHerck ise cisimlerin uzaylı ya da dünya dışı varlıklar olup olmadığı sorulduğunda “Bu kademede hiçbir ihtimali göz arkası etmiyorum” karşılığını verdi.

VanHerch cisimle ilgili pek bir şey bilinmediğini ve bir tehdit oluşturduğuna dair işaret de olmadığını söyledi. Montana eyaletinin Demokrat Partili Senatörü Jon Tester ise CBC’e yaptığı açıklamada “Son iki haftadır olanlar, çılgınlıktan diğer bir şey değil” dedi.

ABD’nin vurduğu cisimler neydi?

Yetkililer hala ABD ve Kanada üzerinde bulunan uçan cisimlerin kalıntılarını bulmaya çalışıyor ve kökeni ve maksadı hakkında çok az şey söylediler.

Bradford Üniversitesi’nden milletlerarası ilgiler ve güvenlik profesörü Cristoph Bluth BBC’ye yaptığı açıklamada “Bence Amerikalılar, bu cisimlerin toplamış olabileceği bilgileri alıp alamayacaklarını bulmaya çalışıyorlar” dedi.

Ancak Cuma günü Alaska, Cumartesi günü de Kuzeybatı Kanada’daki Yukon üzerinde vurulan iki öteki uçan cisim üzere, Michigan’da Pazar günü vurulan cismin müşahede için kullanılıp kullanılmadığı net değil.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü hafta sonu yaptığı açıklamada “Bu cisimler balona hiç benzemiyor ve çok daha küçükler. Kalıntılarına ulaşana kadar bu cisimleri net bir biçimde tanımlamayacağız” dedi.

Sözcünün bahsettiği balon birinci olarak 28 Ocak’ta Alaska’daki Aleut Adaları üzerinde tespit edilen ve sonra 4 Şubat’ta Güney Carolina kıyılarında bir F-22 savaş uçağı tarafından vurulan balondu. Bu balonun Çin’e ilişkin bir casus balonu olduğu argüman ediliyor.

Yetkililer balonun Çin’den yola çıktığını ve hassas alanları gözlemlemek için kullanıldığını söylüyor.

Balonlar neden casusluk için kullanılıyor ve nasıl istihbarat topluyorlar?

Royal United Services Enstitüsü’nden Juliana Suess “Bu çeşit şeyler daha evvel de olmuştu. Trump’ın başkanlık periyodunda üç balon tespit edilmişti, lakin ABD hava alanını terk ettikten sonra fark edildiler” diyor.

Amerikalı yetkililere nazaran Çin’e ilişkin olduğu tez edilen balon ABD üzerinde günlerce dolaştı, sonra Kanada hava alanına girdi, akabinde da üç füze tesisinden birinin bulunduğu Montana eyaletinde ortaya çıktı.

Amerikan Savunma Bakanlığı Pentagon, balonun sepetinin üç otobüs büyüklüğünde ve bir ton tartısında olduğunu ve çok sayıda anteni ve istihbarat toplayan alıcılara güç vermeye yetecek büyüklükte güneş gücü panelleri bulunduğunu belirtti.

Prof. Bluth “Daha yavaş hareket ettiklerinden ve bugünlerde daha az değerli bir teknoloji olarak kabul edildiğinden balonların casusluk için kullanılması pek sık görülmüyor” dedi.

Ancak 18. Yüzyıldan beri bu hedefle kullanılıyorlar.

Suess “Balonlar Fransız İhtilali savaşlarından bu yana casusluk için kullanılıyor” diyor.

Bugün gökyüzünde gördüklerimiz, o birinci periyotlardaki kadar ilkel değil.

Suess “Bugün hidrojen yerine helyumla dolduruluyorlar. Gün içinde genişleyip irtifa kazanıyorlar ve gece sönüyorlar. Helyum bitene kadar havada kalabiliyorlar” diye açıklıyor.

Tipik bir istihbarat balonunda genelde radar bilgilerini ya da irtibat temaslarını toplayabilen ekipmanlar ya da fotoğraflar çekebile kameralar bulunuyor.

Prof. Bluth “Balonlar son periyotlarda daha az değerli bir rol oynadı, zira çok derecede ileri, yerdeki çok çok küçük objeleri bile algılayabilen uydu teknolojimiz var” diyor.

Peki, neden uyduların bilakis yerdekiler tarafından görülebilecek balonlar hala kullanılıyor?

Bluth şöyle açıklıyor;

“Yukardan görebileceğiniz detaylar aralığa bağlı ve uydular balonlardan çok çok daha yüksekte. Hasebiyle, uydu teknolojisi ileri olsa da, ne kadar yakınlaşabilirseniz o kadar âlâ.”

İstihbarat toplamak için öbür hangi araçlar kullanılıyor?

ABD’nin elindeki bilgilere nazaran, Çin’in yaklaşık uzayda 300 uydudan oluşan bir müşahede ağı var. Bu, Amerika’dan sonraki ikinci en büyük sayı. Lakin Suess, balonların bazen daha tesirli olabileceğini vurguluyor:

“Çok daha az maliyetli, çok daha süratli kullanıma sokulabiliyor ve uydular kestirim edilebilir yörüngelerde ilerler ve birebir bölge üzerinde günde birkaç sefer uçabilirken, muhakkak bir alanı uzun bir mühlet inceleme ve değişiklikleri tespit etme kabiliyetleri yok.”

Daha evvel uydular da vurulup, düşürülmüştü.

Ancak Suess “Ama bunlar ülkelerin kendi uydularıydı. Çinliler kendi uydularından birini vurdular. Ruslar da birebirini yaptı. Hiçbir ülke şimdiye dek öbür bir ülkenin uydusunu düşürmedi” diyor.

Suess, bugünlerde insansız hava araçlarının sıklıkla kullanıldığını lakin bunların nadiren kalktıkları ülkelerin hava alanlarını terk ettiğini vurguluyor.

Ancak öteki gözetleme usullerinin kullanıldığı Soğuk Savaş devrinde durum bu türlü değildi.

Bluth “Soğuk Savaş’ın birinci devirlerinde ABD, Sovyetler Birliği bunları düşürmekte ustalaşana kadar yangın uçaklarını sık sık kullandı.” diyor.

Soğuk Savaş birebir vakitte, gözetleme uygulamalarına yeni kurallar getirdi.

Bluth “Casus uçakların egemenlik ihlali olarak görüldüğü netleşti. Öteki yandan müşahede uydularının kullanılmasına müsaade verilebileceği, milletlerarası hukuka ters olmadığı istikametinde bir uzlaşma vardı” diyor.

Ancak Bluth, uçan cisimleri istihbarat toplamakta kullanmanın “sorunlu bir alan” olduğunu da ekliyor.

“Bazı şeylere müsaade veriliyor, kimilerine verilmiyor. Sıkıntı yabancı balonlar olunca, ABD idaresi bunun müsaade verilebilecek bir şey olduğunu düşünmüyor.” diyor.

Ancak Bluth, casus uçakların bugün hala kullanıldığını vurguluyor.

“ABD’nin kendisi casus uçakları çok kullanıyor. Öbür ülkelerin topraklarının etrafında dolanıyorlar. Bu uçakların düşürüldüğü olaylar oldu. Çin’de bir Amerikan uçağı düşürüldü ve Bush idaresi periyodunda diplomatik bir olaya dönüştü.”

Sonuçları ne olabilir?

Dört uçan cismin düşürülmesinin akabinde, ABD Ordusu alarmda.

İlk balon olayından sonra ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Pekin’e yapacağı planlı bir geziyi iptal etti.

Çin ise balonun casusluk için kullanıldığı argümanını reddetti ve rotasından çıkan bir hava durumu müşahede aygıtı olduğunu savundu.

Çin Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin hava alanında geçen yıl 10’dan fazla kere balon uçurduğunu söyledi.

ABD’li yetkililer, hala tanımlanamayan üç uçan objenin maksadının ne olduğunu bulmaya çalışırken, Bluth bunların istihbarat topladığına dair bir delil olmaması nedeniyle, sivil araçlar olabileceğini düşünüyor.

“Atmosferin daha alt kısımlarındaydılar ve düşürülmelerinin sebebi ticari havacılığı etkileyebilecek olmaları, balon ise çok daha yüksek irtifadaydı” diyor.

Bluth ayrıyeten, balon olayının yeni tedbirleri beraberinde getirebileceği görüşünde.

“En nihayetinde ABD Çin ile tansiyonu düşürmek isteyecektir ve bunların kabul edilebilir olmadığı istikametinde bir mutabakata varmaya çalışacaktır. Ayrıyeten, bir tıp hava durumu balonu ya da sivil uçan cisim Amerikan hava alanına girdiğinde bir çeşit bildirim sistemi olmalı.”

Suess ise, “insanların istihbarat toplama aygıtlarını görmediklerinde, bunlar hakkında pek düşünmediğini” ve bu nedenle Çin balonunun bu kadar çok reaksiyona yol açtığını düşünüyor.

“Bence beşerler, ne kadar çok uydu olduğunu ve her gün ne kadar çok fotoğraf çekip, istihbarat topladıklarını unutuyor” diyor.