TCMB: “Kurul, fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset araç setini liralaşma gayeleriyle uyumlu hale getirecek”

merkez Bankası toplantı özetinde nakdî transfer sisteminin aktifliğini destekleyecek araçların kararlılıkla kullanılmaya devam edileceği ve fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset araç setinin liralaşma gayeleriyle uyumlu hale getirileceği kaydedildi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Aralık ayı Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantı özetini yayımladı. Özette enflasyon gelişmeleriyle ilgili, “Tüketici fiyatları kasım ayında yüzde 2,88 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 1,12 puan düşüşle yüzde 84,39 olarak gerçekleşmiştir. Yıllık enflasyondaki düşüşte güç ve temel mal kümelerinin tesiri belirleyici olurken, aylık bazda besin kümesi fiyat gelişmeleri öne çıkmıştır. Temel mal kümesinde yıllık enflasyon tüm alt kümelerde gerilerken, güç kümesinde fiyatlar ölçülü seyretmiş ve küme yıllık enflasyonu baz tesiriyle düşüş kaydetmiştir. Besin kümesinde genele yayılan fiyat artışları izlenirken, küme yıllık enflasyonundaki artışta taze meyve ve zerzevat kaleminin yanı sıra süt ve süt eserleri fiyatlarındaki yükselişin tesiri bariz olmuştur. Üretici fiyatları aylık artış oranı elektrik, doğal gaz imalatının yanı sıra rafine petrol eserleri ile ana metal sanayi fiyatlarındaki düşüşler öncülüğünde kıymetli ölçüde yavaşlamış, bu doğrultuda üretici yıllık enflasyonu gerilemiştir.

Gıda ve alkolsüz içecek kümesi yıllık enflasyonu 3,50 puan yükselerek yüzde 102,55 düzeyine ulaşmıştır. Fiyat artışlarının küme geneline yayıldığı izlenirken, yıllık enflasyon işlenmemiş besinde 5 puan yükselişle yüzde 97,24, işlenmiş besinde ise 2,03 puan artışla yüzde 107,35 olarak gerçekleşmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış bilgiler, işlenmemiş besin kümesinde taze meyve ve zerzevat fiyatlarındaki yükselişin kasım ayında hızlandığına işaret ederken, bu gelişmede tarla-sera geçişindeki düzensizlikler ile meyvelerde endekse yeni giren eserlerin tesiri öne çıkmıştır. İşlenmemiş besin alt kümesi fiyatındaki artışta taze meyve ve zerzevata ek olarak başta süt fiyatları olmak üzere pirinç, patates ve bakliyat fiyat gelişmelerinin tesiri hissedilmiştir. İşlenmiş besin fiyatlarında görülen artışta çiğ süt fiyatlarının yansımalarının izlendiği peynir ve öbür süt eserleri başta olmak üzere, ekmek-tahıllar, katı-sıvı yağlar, alkolsüz içecekler ile konserve zerzevat eserlerinin tesiri belirleyici olmuştur.

Enerji fiyatları kasım ayında yüzde 1,28 ile son aylara kıyasla ölçülü seyretmiş, küme yıllık enflasyonu baz tesiriyle 10,06 puanlık düşüşle yüzde 118,00 düzeyine gerilemiştir. Kasım ayı fiyat artışında akaryakıt fiyatlarında gözlenen yüzde 1,19’luk yükselişin tesiri hissedilmiştir. Bu devirde şebeke suyu fiyatları yüzde 3,33 oranında artmış, memleketler arası propan ve bütan fiyatlarındaki gelişmeleri takiben tüp gaz fiyatlarında yüzde 2,73 oranında yükseliş gerçekleşmiştir. Öncü göstergeler ham petrol fiyatlarındaki gerilemeye istinaden, aralık ayında akaryakıt fiyatları öncülüğünde güç fiyatlarında düşüşe işaret etmektedir.

Hizmet fiyatları kasım ayında yüzde 2,18 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 0,48 puan artışla yüzde 60,72 olmuştur. Bu periyotta yıllık enflasyon kira ve haberleşme hizmetlerinde yükselirken, öteki alt kümelerde gerileme kaydetmiştir. Mevsimsellikten arındırılmış datalarla incelendiğinde, kira aylık artışında bir evvelki ay gözlenen yavaşlama kasım ayında da devam etmiştir. Haberleşme alt kümesinde fiyatların yüzde 2,96 oranında yükselmesinde telefon görüşmesi ve internet fiyatları belirleyici olurken, bu kümede yıllık enflasyon yüzde 29,17’ye yükselmiştir. Başka hizmetler alt kümesinde fiyatlar aylık bazda yüzde 1,41 oranında artış kaydetmiş, bakım-onarım, eğlence-spor hizmetleri, konut içi hizmetler ve sigorta hizmetleri öne çıkan kalemler olmuştur. Lokanta-otel kümesinde fiyatlar yemek hizmetlerinin sürüklemesiyle yüzde 3,18 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon ise baz tesiriyle yüzde 80,30 düzeyine gerilemiştir. Fiyatların görece yatay seyrettiği ulaştırma hizmetlerinde yıllık enflasyon 1,54 puan düşüş kaydetmiştir.

Temel mal kümesinde yıllık enflasyon 3,54 puan düşüşle yüzde 76,11 olarak gerçekleşmiştir. Bu devirde beyaz eşya, mobilya ve araba fiyatlarındaki gelişmelerin sürüklediği güçlü mal alt kümesinde fiyatlar yüzde 2,46 oranında artmış, fakat yıllık enflasyon baz tesiriyle 2,97 puan azalarak yüzde 89,50 olarak gerçekleşmiştir. Sağlam tüketim malları bölümünde üretici ve tüketici fiyatlarının seyrine dair yapılan incelemeler, üretici fiyat gelişmelerinin kısa mühlet zarfında tüketici fiyatlarına yansıtılması sonucunda, bu kümede üretici ile tüketici yıllık enflasyonlarının misal düzeylerde olduğuna işaret etmektedir. Öbür temel mallarda, ferdî bakım eserleri ve mesken ile ilgili paklık materyallerinin öne çıkmaya devam etmesiyle aylık bazda yüzde 2,17 oranında artış gözlenirken, yıllık enflasyon 3,74 puan azalışla yüzde 81,64 olarak gerçekleşmiştir. Kasım ayında fiyatlar giysi ve ayakkabı alt kümesinde mevsimsel eğiliminin tersine aylık bazda yüzde 1,54 oranında gerilemiş, yıllık enflasyon 4,41 puan düşüşle yüzde 36,22 olmuştur.

Aralık ayı piyasa iştirakçileri anketi sonuçlarına nazaran enflasyon beklentileri gerilemiştir. Cari yıl sonu enflasyon beklentisi 1,26 puanlık azalışla yüzde 66,80’e işaret etmektedir. On iki ay sonrasına ait enflasyon beklentisi 2,55 puan aşağı taraflı güncellemeyle yüzde 34,92, gelecek yirmi dört aya ait enflasyon beklentisi 0,20 puan düşüşle yüzde 20,56, beş yıl sonrasına ait beklenti ise 0,38 puan gerilemeyle yüzde 9,11 olmuştur” denildi.

Enflasyonu etkileyen ögeler ve riskler

Özet metinde enflasyonu etkileyen ögelere ait, “Açıklanan öncü bilgiler sürmekte olan jeopolitik risklerin ve faiz artışlarının da tesiri ile gelişmiş ülke ekonomilerinde resesyona dair tasaların devam ettiğine işaret etmektedir.

Türkiye’nin geliştirdiği stratejik nitelikte tahlil araçları sayesinde temel besin başta olmak üzere birtakım dallardaki arz kısıtlarının olumsuz tesirleri azaltılmış olsa da milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici enflasyonu yüksek düzeylerini sürdürmektedir. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve milletlerarası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.

Ülkeler ortasında farklılaşan iktisadi görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adım ve bağlantılarında ayrışma artarak devam etmektedir. Finansal piyasalarda artan belirsizliklere yönelik merkez bankaları tarafından geliştirilen yeni destekleyici uygulama ve araçlarla tahlil üretme uğraşlarının sürdüğü gözlenmektedir. Ayrıyeten finansal piyasalar, artan sakinlik risklerine karşı faiz artışı yapan merkez bankalarının faiz artırım döngülerini yakında sonlandıracağını beklentilerine yansıtmaya başlamıştır.

Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında, global risk iştahındaki güzelleşmeye paralel olarak aralık ayında hem borçlanma hem de pay senedi piyasalarına girişler devam etmiştir. Öte yandan gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır.

Liralaşma Stratejisi kapsamında atılan siyaset adımlarının da tesiriyle Türkiye’nin Türk lirası cinsi devlet tahvili getirileri bu devirde başta uzun vadede olmak üzere benzeri ekonomilere nazaran daha olumlu bir performans sergilemiştir.

Enflasyonda gözlenen yükselişte; jeopolitik gelişmelerin yol açtığı güç maliyeti artışlarının gecikmeli ve dolaylı tesirleri, ekonomik temellerden uzak fiyatlama oluşumlarının tesirleri, global güç, besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki artışların oluşturduğu güçlü negatif arz şokları tesirli olmuştur.

Uluslararası emtia fiyatlarında kasım ayında düşüş gözlenmiştir. Alt kümeler bazında endüstriyel metal fiyatları artış kaydederek öteki alt kümelerden ayrışmıştır. Memleketler arası ham petrol fiyatları kasım ayında bir ölçü gerilemiş, kelam konusu düşüş aralık ayında besbellilik kazanmıştır. Doğal gaz fiyatlarındaki geri çekilme kasım ayında da devam etmiştir. Memleketler arası nakliyecilik maliyetleri düşüş eğilimini kasım ayında da korumuştur. Ayrıyeten, son aylarda döviz kurları ölçülü bir seyir izlemiştir. Bu gelişmelerle üretici fiyatlarında aylık artış oranı elektrik, doğal gaz imalatının yanı sıra rafine petrol eserleri ile ana metal sanayi fiyatlarındaki düşüşler öncülüğünde değerli ölçüde yavaşlamış ve üretici yıllık enflasyonu gerileme kaydetmiştir. Yıllık enflasyon ana sanayi kümeleri bazında incelendiğinde, güçte daha besbelli olmak üzere, tüm alt kümelerde azalış göstermiştir. Sektörel olarak incelendiğinde ise elektrik, doğal gaz imalatı, rafine edilmiş petrol eserleri ve ana metal sanayi fiyatlarında düşüş gözlenirken, başka madencilik ve taş ocakçılığı, deri, kağıt ve inşaat ile temaslı olan metalik olmayan mineral eserleri fiyat artışları ile öne çıkmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış üretici fiyatları ana eğilim göstergeleri maliyet baskılarındaki zayıflama eğiliminin devam ettiğine işaret etmiştir.

2022’nin birinci üç çeyreğinde güçlü bir büyüme gerçekleşmiştir. 2022 yılı üçüncü çeyreğinde Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH), yıllık bazda yüzde 3,9 oranında artarken yılın birinci üç çeyreğinde geçen yılın tıpkı devrine kıyasla büyüme yüzde 6,2 oranında gerçekleşmiştir. Üçüncü çeyrekte yıllık büyümenin temel belirleyicisi hizmetler dalı olurken sanayi kesiminin büyümeye katkısı zayıflayan dış talebin de tesiriyle hudutlu seviyede gerçekleşmiştir. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi artarken, makine-teçhizat yatırımları ve net ihracat katkısının hissesi yılın birinci üç çeyreğinde ortalama yıllık büyümenin yaklaşık yüzde 62’sini oluşturmuştur.

Yılın son çeyreğine dair öncü göstergeler ise zayıflayan dış talebin tesiriyle büyümedeki yavaşlama eğiliminin sürdüğüne işaret etmektedir. Sanayi üretimi, ekim ayında mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak aylık yüzde 2,4, yıllık bazda ise yüzde 3,1 oranında artmıştır. Bununla birlikte, üretim gelişmeleri sektörel seviyede incelendiğinde, ihracat yoğunluğu nispeten fazla ve tipik olarak yüksek oynaklık sergileyen bilgisayar, elektronik, optik eserler ile öteki ulaşım araçları dallarının üretimlerinin aylık bazda yüksek oranda arttığı (sırasıyla yüzde 27,5 ve yüzde 53,2), kelam konusu iki bölüm dışlandığında ise aylık sanayi üretimi artışının yüzde 0,7 düzeyinde gerçekleştiği gözlenmiştir. Çeyreklik olarak ise, Ekim ayı prestijiyle dördüncü çeyrekte sanayi üretimi artışı yüzde 2,1 oranında gerçekleşirken tipik olarak oynaklık gösteren dallar dışlandığında sanayi üretimindeki artış yüzde 0,6 ile daha hudutlu olmuştur.

İmalat sanayi üzerindeki dış talep kaynaklı baskıların iç talep ve arz kapasitesi üzerindeki tesirlerinin şimdilik hudutlu seviyede kaldığı görülmektedir. İktisadi Yönelim Anketi ve PMI üzere anket bazlı göstergeler ile öbür yüksek frekanslı datalar iktisadi faaliyette ivme kaybının devam ettiğine işaret etmektedir. İmalat sanayi firmalarının kayıtlı iç ve dış piyasa siparişleri ile geleceğe yönelik sipariş beklentilerine bakıldığında son çeyrekte ihracat siparişi beklentilerindeki azalışın yavaşlamakla birlikte sürdüğü, iç piyasa siparişi beklentilerinin ise yatay seyrettiği görülmektedir. Bu çerçevede, dış talepteki zayıflamaya karşın iç talebin nispeten daha ölçülü seyrettiği gözlenmektedir. Gerçekten, ekim ayında perakende satış hacim endeksi aylık bazda yüzde 1,4 oranında artarken kasım ayı prestijiyle son çeyrekte kartla yapılan harcamalardaki artış eğilimi sürmüştür. Öte yandan, firmaların geleceğe dair yatırım ve istihdam beklentileri son çeyrekte sonlu bir ölçüde gerilemiştir.

Mevsimsellikten arındırılmış istihdam ekim ayında aylık bazda yüzde 0,7, çeyreklik bazda ise yüzde 1 oranında artmıştır. Ekim ayında mevsimsellikten arındırılmış işgücüne iştirak oranı ise bir evvelki aya nazaran 0,4 puan artarak yüzde 53,5 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu devirde istihdamdaki artışa karşın işgücüne iştirakteki yükselişin tesiriyle mevsimsellikten arındırılmış toplam işsizlik oranı, bir evvelki aya nazaran 0,1 puan artarak yüzde 10,2 düzeyine ulaşmıştır. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı bilgiler istihdamdaki artış eğiliminin yavaşlamakla birlikte korunduğuna işaret etmektedir. Öbür taraftan, istihdam kazanımları misal ekonomilere nazaran salgın sonrası periyot incelendiğinde daha olumlu seyretmektedir. Bilhassa istihdam artışına katkı veren kesimler dikkate alındığında büyüme dinamiklerinin yapısal kazanımlarla desteklenmekte olduğu görülmektedir.

Enerji ve altın ithalatındaki yüksek seyir cari süreçler istikrarını olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Cari süreçler istikrarı ekim ayında 0,4 milyar ABD doları açık verirken, yıllıklandırılmış cari açık 4,5 milyar ABD doları artışla 43,5 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Kasım ayına ait süreksiz dış ticaret dataları mevsimsellikten arındırılmış olarak ihracat ve ithalatın aylık bazda artış kaydederek bir evvelki ayda gerçekleşen düşüşü kısmen telafi ettiğine işaret etmektedir. Dış ticaret açığı, görece yüksek düzeylerini koruyan güç ve altın ithalatının da tesiriyle kasım ayında 8,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Dış ticaret açığında güç başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki yüksek düzeyler ve altın ithalatındaki ivmelenme kaynaklı gözlenen yükselişe rağmen hizmet gelirlerinde süregelen artış eğilimi cari süreçler istikrarını desteklemeyi sürdürmektedir. Turizmin cari süreçler istikrarına beklentileri aşan güçlü katkısı devam etmektedir. Bunun yanında, güç fiyatlarındaki yüksek düzey ve ana ihracat pazarlarının resesyona girme mümkünlüğü cari istikrar üzerindeki riskleri canlı tutmaktadır. Cari süreçler istikrarının sürdürülebilir düzeylerde kalıcı hale gelmesi, fiyat istikrarı için değer arz etmektedir” sözleri yer aldı.

Para politikası

özette para siyasetiyle ilgili de “Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı gayesine ulaşılması odağında belirlenecektir.

Para siyasetinde sürdürülebilir fiyat istikrarı gayesi doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecektir. Kredilerin büyüme suratı ve erişilen finansman kaynaklarının gayesine uygun halde iktisadi faaliyet ile buluşması yakından takip edilmektedir.

Kurul, mali transfer sisteminin aktifliğini destekleyecek araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edecek ve fonlama kanalları başta olmak üzere tüm siyaset araç setini liralaşma amaçlarıyla uyumlu hale getirecektir. Uygulanacak siyasetler aralık ayında açıklanacak olan 2023 Yılı Para ve Kur Siyaseti metninde kapsamlı olarak ilan edilecektir.

Kurul, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrarın güçlendirilmesi için atılan ve kararlılıkla uygulanan adımlar ile birlikte, global barış ortamının yine tesis edilmesiyle dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir. Azalan dış talebin toplam talep şartları ve üretim üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir.

Küresel büyümeye yönelik belirsizliklerin ve jeopolitik risklerin daha da arttığı bir devirde sanayi üretiminde yakalanan ivmenin ve istihdamdaki artış trendinin sürdürülmesi ile arz ve yatırım kapasitesindeki yapısal kazanımların sürekliliği açısından finansal şartların destekleyici olması kritik değer arz etmektedir. Bu çerçevede Konsey, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir. Şura, mevcut siyaset faizinin global talebe ait artan riskleri dikkate alarak kâfi seviyede olduğunu değerlendirmiştir.

Fiyat istikrarının sürdürülebilir bir formda kurumsallaşması hedefiyle TCMB’nin tüm siyaset araçlarında kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, para takası (swap) ölçüsünün kademeli formda azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılmaktadır.

Değerlendirme süreçleri tamamlanan kredi, teminat ve likidite siyaset adımları para siyaseti transfer düzeneğinin aktifliğinin güçlendirilmesi için kullanılmaya devam edilecektir. Uzun vadeli, sabit getirili ve Türk lirası varlıklara talebin yükselerek getiri eğrisinin nakdî transferin aktifliği istikametindeki seyri yakından izlenmektedir. Heyet, kredilerin büyüme süratiyle birlikte, amaçlı alanlarda verimlilik kazanımları sağlayan kredilerin finansman maliyetlerinin de transferin korunmasını sağlayacak biçimde gelişimini gözetecektir.

Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin zıt para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve istikrarı ve fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.

TCMB, fiyat istikrarı temel gayesi doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları Liralaşma Stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.

Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, aksi para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir halde devamı için uygun taban oluşacaktır.

Kurul, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir.

Kurul, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve data odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir” denildi. – İSTANBUL